Mae ‘Siarad am Hil’ yn adnodd darluniadol newydd gyda fideo i gyd-fynd ag ef, gyda’r bwriad o gefnogi sgyrsiau cyntaf am hil mewn ysgolion cynradd.
Bwriad yr adnodd ‘Siarad am Hil’ yw lledaenu negeseuon o’m hymchwil yn 2010-2011, a oedd yn canolbwyntio ar sut mae plant iau yn dysgu am hil a pherthyn mewn dwy ysgol gynradd, yn ôl i ysgolion a phlant (yn ogystal â’r llwybr cyhoeddi traddodiadol mewn cyfnodolion a llyfrau academaidd). Nid oedd yr ymchwil yn canolbwyntio’n benodol ar bolisi, ond roedd yn bwysig i mi ddod o hyd i ffordd o gyfathrebu rhywfaint o’r deunydd mewn ffordd greadigol a allai ennyn diddordeb plant – a gallai hyd yn oed gael effaith mewn ysgolion. Mae’r adnodd yn cynnwys dyfyniadau, darluniau a collages gan blant 5 i 8 oed a gymerodd ran yn y prosiect ansoddol seiliedig ar y celfyddydau ynghyd â pheth theori, gwybodaeth ychwanegol, cymorth ac awgrymiadau i helpu athrawon i drafod maes pwysig hil a hiliaeth â phlant.
Trwy gydol y prosiect ymchwil wreiddiol, cefais sgyrsiau eang â phlant ar bynciau fel cyfeillgarwch, chwarae, y cyfryngau, teulu, cartref, tebygrwydd a gwahaniaethau, tegwch ac allgáu, a gwnaeth hyn oll fy helpu i feithrin fy nealltwriaeth o sut roedd plant yn dysgu am hil a perthyn yn yr ysgol ac yn eu bywydau pob dydd. Roedd yn amlwg iawn o’r ymchwil fod plant ifanc yn ceisio mynd i’r afael â’r un hierarchaethau hiliol ag sy’n amgylchynu pawb yng nghymdeithas Iwerddon, a bod plant du, plant o liw a phlant Teithwyr yn arbennig yn meddwl yn ddwys iawn am faterion hiliaeth ac allgáu oherwydd eu profiadau eu hunain. Ar yr un pryd, roedd oedolion weithiau’n tybio bod plant iau yn ‘ddieuog’ o ran hil a hiliaeth, ac nid oeddent yn disgwyl i’r pryderon hyn effeithio ar fywydau plant. Yn bwysig, er bod plant yn ymwybodol iawn o drafodaethau swyddogol yr ysgol ynghylch cynhwysiant a thegwch, roeddent yn dal i ddefnyddio syniadau hiliol, a oedd ‘o dan y radar’ yn aml gyda sylwadau a gweithredoedd.
Mae’r adnodd yn agor gydag adran arweiniad fanwl i athrawon. Mae prif gorff y llyfr, sydd wedi’i ddylunio i’w rannu gan blant ac athrawon, yn archwilio themâu cyfeillgarwch, tegwch a gwrth-hiliaeth yng nghyd-destun fframwaith cyfiawnder, ac yn syml iawn mae’n esbonio datblygiad hanesyddol hil a hiliaeth mewn cysylltiad â systemau grym. Mae’r llyfr hefyd yn cynnwys awgrymiadau ar gyfer trafodaeth ynghylch y posibiliadau ar gyfer newid yn ein hysgolion a’n cymdeithasau. Yng nghefn y llyfr mae rhestr o adnoddau pellach sydd ar gael, yn ogystal â gwybodaeth am opsiynau hyfforddi ar gyfer athrawon sy’n dymuno datblygu eu gwybodaeth eu hunain o’r maes hwn, a thempled Polisi Gwrth-hiliaeth yr Ysgol a gyfrannwyd gan Emer O’Neill ac Emmet Thomas .
O ran datblygu cynnwys, bûm yn ffodus i gasglu grŵp cynghori anhygoel sydd wedi cyfuno arbenigedd mewn addysg gynradd; addysg a hyfforddiant rhyngddiwylliannol/gwrth-ragfarn/gwrth-hiliaeth; ac actifiaeth gwrth-hiliaeth – Emer O’Neill (cyflwynydd, awdur ac actifydd), Dr Niamh McGuirk (DCU), Aoife Titley (MU), Briana Fitzsimons (addysgwr, awdur ac actifydd), Pierre Yimbog a Ronke Oladele (actifyddion, Du a Gwyddelig). Gweithiais hefyd gyda dylunydd graffeg gwych, Leo, i droi gweithiau celf y plant yn fformat llyfr. Cafodd y cynnyrch terfynol ei dreialu gan ddau grŵp dosbarth gyda’u hathrawon yn Ysgol Educate Together Donabate Portrane cyn cael ei argraffu. Gellir defnyddio’r llyfr ar gyfer cyfres o wersi, neu gall athrawon ddewis defnyddio un neu ddwy elfen yn unig, yn ôl yr hyn sy’n gweithio yn eu dosbarthiadau eu hunain. Mae wedi’i ddylunio ar gyfer ysgolion Iwerddon, ond byddai’n ddefnyddiol mewn unrhyw ysgol!
Oedolion ifanc fyddai’r rhai a gymerodd ran yn yr ymchwil wreiddiol bellach, ond cysylltais yn ôl â’r ysgolion a gymerodd ran, a’u gwahodd i’r lansiad, yn ogystal â gwahodd plant o’r ysgolion i weithdy a dathliad yn yr ATU.
Rwy’n glir iawn mai dim ond un o’r mathau o gymorth sydd eu hangen ar athrawon i ymdrin â’r pwnc pwysig hwn yw adnoddau fel hyn. Mae hyn oll yn gweithio orau mewn cyd-destunau lle gall athrawon gael mynediad i hyfforddiant penodol sy’n eu galluogi i ddatblygu sgiliau a hyder i ymgysylltu â materion hil mewn modd gwybodus, clir a sensitif, gan ddiogelu lles pob plentyn yn eu dosbarthiadau. Byddwn yn annog athrawon mewn gwirionedd i sicrhau eu bod yn cael cymorth gan eu hysgolion, ac i geisio hyfforddiant os yw’n bosibl i’w galluogi i wneud y gwaith hanfodol hwn.
Cafodd yr adnodd ei hunangyhoeddi er mwyn i mi allu ei gynnig yn rhad ac am ddim i ysgolion cynradd/addysgwyr athrawon neu eraill sy’n ymwneud â phlant ifanc.
Mae nifer bach ar gael o hyd! Defnyddiwch y ddolen hon i ofyn am gopïau: https://forms.gle/kUeHC4YYQoduPeTh8
Rwy’n chwilio am gyhoeddwr ar hyn o bryd i gynhyrchu copïau pellach, ac os bydd hyn yn llwyddiannus, bydd y llyfr ar gael am dâl bach yn y dyfodol.
Cefnogwyd y prosiect gan y Gronfa Meithrin Gallu yn y Swyddfa Ymchwil, ATU Sligo
Dr Susan McDonnell
Adran y Gwyddorau Cymdeithasol, Prifysgol Dechnolegol yr Iwerydd Sligo, Iwerddon
Susan.mcdonnell@atu.ie
