Gan Katharine Orellana, Jill Manthorpe ac Anthea Tinker
Ysgrifennwyd yr adolygiad gan Dr David Wilkins
Pa gwestiwn sydd dan sylw yn yr astudiaeth?
Mae’r papur hwn yn honni y tybir yn aml bod canolfannau dydd i bobl hŷn wedi dyddio neu’n rhy ddrud, yn enwedig o ystyried sylw Deddf Gofal 2014 ar ddewis, rheolaeth a chanolbwyntio ar y person. Mae’r awduron yn archwilio beth yw barn gweithwyr proffesiynol a phobl hŷn am y gwasanaethau hyn, ac i ba raddau y gellir deddfu cymorth sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn mewn canolfannau dydd.
Sut gwnaethant astudio hyn?
Roedd yr astudiaeth yn para am dair blynedd, gyda ffocws ar bedair canolfan ddydd gyffredinol. Dewiswyd y canolfannau yn bwrpasol, fel eu bod yn rhychwantu’r awdurdod lleol, y gymdeithas dai a’r sectorau gwirfoddol/dielw. Roedd dwy o’r canolfannau mewn ardaloedd trefol iawn, un mewn tref fach ac un mewn ardal wledig.
Cynhaliodd prif awdur y papur ymweliadau wythnosol â’r canolfannau rhwng mis Medi 2015 a mis Rhagfyr 2016. Yn ystod yr amser hwn, cynhaliwyd cyfweliadau â 13 o staff awdurdodau lleol, gan gynnwys gweithwyr cymdeithasol, comisiynwyr a’r rhai sy’n atgyfeirio, 23 o bobl hŷn, 10 o ofalwyr teulu a 23 o staff canolfannau dydd, gan gynnwys rheolwyr, gwirfoddolwyr a gofalwyr.
Beth oedd eu canfyddiadau?
Mae’r papur yn cyflwyno ei ganfyddiadau ar draws tair thema – barn gweithwyr proffesiynol ar ganolfannau dydd, deddfu gofal sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn, a barn pobl hŷn ar ganolfannau dydd.
– Barn gweithwyr proffesiynol
Roedd ymarferwyr o’r farn bod canolfannau dydd yn berthnasol i’w gwaith, ar y cyfan yn fwy na chomisiynwyr awdurdodau lleol. Nododd ymarferwyr bwysigrwydd darparu ystod o wasanaethau yn yr ardal, gan gynnwys canolfannau dydd, fel y gall pobl hŷn wneud dewisiadau ystyrlon am yr hyn maen nhw ei eisiau. Fodd bynnag, roedd rhai comisiynwyr o’r farn y byddai’r dewisiadau o fewn canolfannau dydd eu hunain yn cael eu cyfyngu gan argaeledd gweithgareddau, opsiynau prydau bwyd a rotas staff amhersonol.
– Deddfu dulliau sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn
Soniodd ymarferwyr am bwysigrwydd paru pobl â’r ganolfan iawn ar eu cyfer, a oedd yn golygu gwybod am y ganolfan, a’i gweithgareddau, yn ogystal â’r unigolyn. Nododd rheolwyr canolfannau dydd hefyd bwysigrwydd defnyddio dull wedi’i bersonoli. Soniodd y bobl hŷn sy’n mynychu canolfannau dydd am allu dewis ble i eistedd, pa ddiodydd a phrydau bwyd i’w cael, a pha weithgareddau yr oeddent am eu gwneud. Ar y llaw arall, nid oedd rhai pobl hŷn wedi cael cynnig canolfannau neu wasanaethau eraill, ac ni ddarperir ar gyfer anghenion a dewisiadau unigol bob amser. Weithiau, y dewis oedd ar gael oedd naill ai gwneud gweithgaredd neu beidio â gwneud gweithgaredd, yn hytrach na dewis rhwng gwahanol weithgareddau; ac mewn un ganolfan, nid oedd dewis prydau bwyd. Teimlai rhai comisiynwyr ac ymarferwyr fod y defnydd o ganolfannau dydd yn cael ei yrru’n bennaf gan anghenion.
– Barn pobl hŷn
Dywedodd pobl hŷn eu bod yn gwerthfawrogi natur gymunedol y canolfannau dydd, a pharhad perthnasoedd â staff. Fodd bynnag, dywedodd rhai pobl hŷn eu bod yn ei chael yn anodd byw gyda thrigolion eraill, yn enwedig os oeddent yn ymddwyn mewn modd annymunol neu annifyr. Weithiau roedd staff yn rhy brysur wrth helpu pobl ag anghenion corfforol neu feddygol i drefnu a chymryd rhan mewn gweithgareddau cymdeithasol.
Ysgrifennwyd yr adolygiad gan
