Ar 2 Rhagfyr 2022, lansiodd Ymddiriedolaeth Sutton ganfyddiadau ei gwaith ymchwil ar Gostau Byw ac Addysg 2022. Mae’r canfyddiadau’n dweud bod yr argyfwng costau byw yn effeithio’n gynyddol ar deuluoedd, gyda phrisiau’n codi a rhieni yn ei chael hi’n anodd gwneud i’w hincwm ymestyn.
PRIF GANFYDDIADAU
Yr argyfwng costau byw
- Mae athrawon wedi gweld cynnydd yn nifer eu disgyblion sy’n wynebu sawl mater difrifol gwahanol yn ystod tymor yr hydref. Mewn ysgolion gwladol, mae 74% o athrawon wedi gweld cynnydd yn nifer y disgyblion sy’n methu canolbwyntio neu wedi blino yn y dosbarth, mae gan 67% fwy o fyfyrwyr â phroblemau ymddygiad, ac mae 54% wedi gweld cynnydd yn y rhai sy’n dod i’r ysgol heb ddillad gaeaf digonol fel côt. Yn ôl 38% o athrawon, roedd cynnydd yn nifer y plant sy’n dod i’r ysgol yn llwglyd, gydag 17% yn dweud bod cynnydd mewn teuluoedd yn gofyn am gael eu cyfeirio at fanciau bwyd.
- Mae’r materion hyn yn fwy cyffredin mewn ysgolion sydd â’r nifer fwyaf difreintiedig, gyda 79% o athrawon yn nodi cynnydd mewn disgyblion sy’n methu canolbwyntio yn erbyn 71% mewn ysgolion gwladol gyda’r nifer fwyaf cefnog. Roedd athrawon a welodd gynnydd mewn myfyrwyr â phroblemau ymddygiad hefyd yn fwy cyffredin mewn ysgolion mwy difreintiedig (72% o’i gymharu â 62%), fel oedd gweld cynnydd yn y rhai heb ddillad digonol yn y gaeaf (65% o’i gymharu â 40%). Roedd athrawon mewn ysgolion mwy difreintiedig hefyd yn llawer mwy tebygol o ddweud bod cynnydd yn y rhai sy’n dod i’r ysgol yn llwglyd (56% o’i gymharu â 22%), ac mewn teuluoedd yn gofyn am gael eu cyfeirio at fanc bwyd (27% o’i gymharu â 8%).
- Dywedodd dros hanner (52%) o uwch arweinwyr mewn ysgolion sy’n cael eu hariannu gan y wladwriaeth bod nifer y plant nad ydynt yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim yn gallu fforddio cinio wedi cynyddu’r hydref hwn, gydag 11% yn dweud bod cynnydd mawr wedi bod. Roedd y ffigwr yn dweud bod y cynnydd wedi bod yn uwch mewn ysgolion gyda’r nifer fwyaf difreintiedig, sef 59%, o’i gymharu â 44% mewn ysgolion gwladol gyda disgyblion mwy cyfoethog a dim ond 5% mewn ysgolion preifat. Roedd uwch arweinwyr ysgolion uwchradd y wladwriaeth 14 pwynt canran yn fwy tebygol o roi gwybod am gynnydd (61%) o’i gymharu â’r rhai sy’n gweithio mewn ysgolion cynradd (47%).
Effaith yr argyfwng ar ddysgu
- Mewn ysgolion gwladol, dywedodd 38% o athrawon bod traean neu fwy o’u dosbarth yn byw mewn teuluoedd sy’n wynebu pwysau ariannol sylweddol yr oedden nhw’n teimlo sy’n effeithio ar allu’r plant i lwyddo yn yr ysgol. Mewn ysgolion preifat, dim ond 5% oedd y ffigwr yma. Yn ôl ardal, roedd cyfran yr athrawon sy’n dweud bod o leiaf traean o’u dosbarth yn ei chael hi’n anodd ei huchaf yn Swydd Efrog, y Gogledd Ddwyrain ac yn y Gogledd Orllewin, y ddau ar 43%, o’i gymharu â dim ond 28% yn y De Orllewin a 27% yn y De Ddwyrain.
- Mewn ysgolion gwladol, roedd 67% o athrawon yn credu y byddai’r argyfwng costau byw ac effaith gysylltiedig ar ddisgyblion yn cynyddu’r bwlch cyrhaeddiad yn eu hysgol, gyda 18% yn dweud y byddai cynnydd sylweddol. 72% oedd y ffigwr hwn yn yr ysgolion gwladol mwyaf difreintiedig, o’i gymharu â 60% yn y rhai oedd â chymeriant gwell.
Athrawon a chostau byw
- Mae ychydig o dan 1 o bob 10 (9%) o athrawon ysgol y wladwriaeth yn dweud eu bod yn debygol o adael y proffesiwn o fewn y flwyddyn nesaf am resymau’n ymwneud â’u cyflog, sy’n cyfateb i 47,300 o athrawon. Dywed 2% ei bod hi’n debygol iawn y byddan nhw’n gadael
ARGYMHELLION
- Dylid ehangu mynediad at brydau ysgol am ddim i gynnwys y rhai mewn angen yn llawn, drwy sicrhau eu bod ar gael i bob teulu ar Gredyd Cynhwysol.
- Er bod croeso i fudd-daliadau gynyddu gyda chwyddiant erbyn hyn, nid yw hyn ar hyn o bryd i fod i ddod i rym tan fis Ebrill. Mae’r arolwg barn heddiw yn dangos yr angen am gefnogaeth ariannol fwy brys i deuluoedd.
