Cydweithrediad, Creadigaeth a Chymhlethdod: Datblygurhwydweithiau ac ymarferion o gyd-gynhyrchu gyda phlant a phobl ifanc. Canolfan Manceinion ar gyfer AstudiaethauIeuenctid, Prifysgol Fetropolitan Manceinion, Mehefin 2019.

Er bod y potensial ar gyfer cyflogi technegau cyd-gynhyrchugyda phlant a phobl ifanc wedi adnabyddi yn ymchwil ac ymarfer yn gynyddol, mae cynadleddau sy’n canolbwyntio ararloesedd academaidd ac ymarfer yn yr ardal benodol yma ynbrin.

O ganlyniad, roedd y gynhadledd ‘CCC’ yn gynhadledd naellir ei golli ar gyfer y rai sydd yn edrych i arholi’r dulliau ac ymhlygiadau o’r estyniad pwysig o waith cyfranogol yma. Erroedd tôn y gynhadledd yn llethol cefnogol o botensial cyd-gynhyrchu democrateiddio ar y cyfan, roedd yn foddhaol iddarganfod bod yna llawer o sylw wedi rhoi ar archwilioheriau, tyniannau a gwrthddywediadau’r dull, yn ogystal â dathlu ei llwyddiannau a phrofiadau cadarnhaol. Rhedwydthema celfyddydau a chreadigaeth gref trwy gydol y digwyddiad, gydag ardal cyd-gynhyrchu greadigol yn rhedegyn un o’r ystafelloedd ymneilltuo a gynhyrchodd nifer fawr o weithiau celf fach sy’n cynrychioli beth mae cyd-gynhyrchuyn ‘teimlo ac yn edrych fel’ o ganlyniad.

Mynychwyd nifer o gyfranogwyr ifanc o’r prosiectau roedd yncael ei drafod ar y diwrnod hefyd er mwyn cyfrannu mewnffyrdd amrywiol, yn rhoi bywiogrwydd i’r gynhadledd syddyn aml yn absennol o ddigwyddiadau academaidd.

Cyflwynwyd y ‘keynotes’ gan: Liam Hill, Sefydlwr a PhrifWeithredwr y sefydliad elusennol Llais i Blant; Dr Kirsty Liddiard, o Brifysgol Sheffield a chyd-arweinydd y prosiectymchwil Byw Bywyd i’r Llawnaf; a Deborah Jump gydaHannah Smithson, Prifysgol Fetropolitan Manceinion (a wnaeth camu i mewn yn arwraidd i adleoli arweinyddAwdurdod Lleol Manceinion Julie McCarthy, yn anffodus ynsâl). Canolbwyntiodd cyflwyniad Liam, ‘Cerdded fy Nhaith’ arddarparu adroddiad manwl ac emosiynol o’i brofiad 20 mlynedd yn y system gofal fel plentyn a pherson ifanc. Erroedd Liam yn eithaf agored am y digwyddiadau trosiadol a phrofiadau gofal trawmatig wnaeth o bwy trwyddo, roedd y neges gynhyrfiol yn glir trwy gydol: Mae’n holl bwysig iwrando ar leisiau plant agored i nifer a phobl ifanc a thrin nhwfel pobl, yn hytrach nag ‘achosion’. Mae’r neges yma’nberthnasol i ymarfer ac ymchwil, a gosododd y tôn ar gyfer y gynhadledd yn un o barch a phryder ar gyfer gwirioneddau a safbwyntiau plant a phobl ifanc, yn enwedig y rhai wedidieithrio gan ei amgylchiadau.

Roedd cyflwyniad Kirsty hefyd yn bwerus, gan er roedd eistori hi yn un o gyd-gynhyrchu a chyd-arwain prosiectymchwil sy’n ymchwilio bywydau pobl anabl a phobl ifancgyda bywydau cyfyngedig yn amlwg yn llai personol, roeddbron holl ei drafodaeth yn canolbwyntio ar brofiadau ei gyd-ymchwilwyr ifanc anabl, ynghyd a’r ymarferoldebau o sicrhaubod cyrchiad i’r prosiect mor gyfiawn a chymwynasgar a phosib ar gyfer anghenion a dymuniadau ei chyd-ymchwilwyr. Gan rannu gymhelliant ac angerdd yr holl dîm igynhyrchu, dadansoddi a rhannu ymchwil gan y rhai sydd ynrhannu profiadau allweddol gyda’u gyfranogwyr, roedd hefydgennym ni’r cyfle i wylio ffilm fer wedi cynhyrchu gan ac yncynnwys y cyd-ymchwilwyr, sydd ar gael ar wefan y prosiect(livelifetothefullest.org). Mae’r ffilm yn gwneud yn glir y mewnwelediad sydd yn bosib trwy ymchwil cyd-gynhyrchugwir, ac mae’r prosiect yn disgleirio fel ysbrydoliaeth ac adnodd i bawb sydd yn ystyried sut yw’r ffordd gorau iddatblygu cyd-gynhyrchu yn ymchwil.

Rhoddwyd Deborah a Hannah keynote diddorol ac apelgar ynystod y noson flaenorol (mae’n debyg wedi porthi ganCorona!) ac roedd yn adrodd ar ei gwaith gyda merched a menywod ifanc sydd mewn perygl o ymrwymo mewn traisdifrifol ieuenctid, wedi ariannu gan Comic Relief. Roeddennhw’n ofalus i wahaniaethu sut mae’r teler yma yn fwy cywir a foesol na’r geirio mwy cyffredin ‘trais gang’, ac esboniwyd sutmae nifer o’r merched maen nhw’n gweithio gyda’n cael eigam-fanteisio, yn profi digartrefedd, neu gyda phroblemaucam-drin sylweddau.

Cynigodd y prosiect, gan weithio gyda 97 cyfranogwr ardraws Lloegr, Colombia a De Affrica, cyfleoedd i ymrwymogyda gweithgareddau adeiladu-sgiliau gwahanol fel bocsio, pêl droed, creu ffilmiau a gwahanol gelfyddydau creadigol. Roedd llawer o faterion y cyfranogwyr wedi tarddu neu waethygu gan eu cylchoedd cymdeithasol onddadleuodd Deborah a Hannah, wedi perfformio dadansoddiadrhwydwaith cymdeithasol o berthnasoedd cyfranogwyr, bod yr allwedd i helpant nhw oroesi eu profiadau heriol ac ymarweddau dinistriol oedd nid i geisio torri cyfeillgarwchond yn hytrach i ddarparu teclynnau cymdeithasol a theimlado annibyniaeth gyda gwell hunan-barch a hyder. Roeddemni’n gallu gwylio ffilmiau byr wedi creu gan gyfranogwyrprosiect ac roedd yn manylu eu diddordebau, teithiau a blaenoriaethau mewn bywyd, ac roedd y rhain wedi creu’nbrydferth, yn profi eu hymrwymiad dwfn gydag amcanion a dulliau’r prosiect. Efallai pwynt mwyaf pwysig y keynote oedd pa mor angenrheidiol ystyriwyd Deborah a Hannah perthnasoedd mentor ymddiriedol i’r ymdeithiad wedi gwneudgan cyfranogwyr y prosiect, yn dadlau bod i atal ymrwymiadmewn trosedd mae angen i ni ddangos buddsoddiad yn gofaluam ein pobl ifanc, yn cynnwys dychweliad eang i waithieuenctid a phartneriaeth gyda chymunedau lleol yn ffyrddsydd yn canoli’r lleisiau a dymuniadau o bobl ifanc.

Ochr yn ochr gyda’r keynotes roedd yna lawer o seminaraudiddorol a gweithdai ar gael ac roedd yn arbennig clywed am yr ystod eang o brosiectau cyd-gynhyrchu sydd yn blodeuo arhyn o bryd yn y DU ac yn bellach. Edefyn cyfredol trwylawer o’r drafodaeth yn y gynhadledd oedd y goblygiadau a chwestiynau am y ceisiadau o ‘rhoi llais’ neu ‘awdurdodi’ plant a phobl ifanc wedi ymrwymo yn cyd-gynhyrchu, yn enwedigwedi ymwneud a chyd-gynhyrchwyr sydd yn agored i niwedneu wedi dramateiddio.

Archwiliwyd y cwestiwn yma yn y sesiynau mynychais i ganJames Duggan, Janet Batsler a Harriet Rowley, Gabrielle Ivinson a Sarah Parry, a wnaeth i gyd gofyn mewn ffyrddgwahanol pan mae cyd-gynhyrchu yn digwydd, pwy sydd ynrheoli’r cyllid, dylunio a phrosesau a phwy sydd yn cael eigwahodd neu ei heithrio o ymrwymo ynddo? Fel dwedwydBell a Pahl (2018), “Mae [cyd-gynhyrchu] yn ddull sydd yngorfodi sylw parhaus i berthnasoedd newidiol o bŵer a dominyddiaeth”. Os ydym ni’n anwybyddu’r cwestiynauhollbwysig yma o fewn cyd-gynhyrchu a gwneud ymdrechiongweithredol i darfu dominyddiaeth ac ymarfer trefedigaethol, rydym ni’n codi’r posibilrwydd i gyd-gynhyrchu i fod ynymarfer ‘golchi-hawliau’ sydd yn gwneud ymarfer neu ymchwil edrych yn fwy cyfiawn neu ddemocrataidd i bobl ary tu allan (a mewnwyr) na’r gwirionedd.


Er gwreichiodd y gynhadledd nifer o syniadau cyffroes argyfer ymarfer ac ymchwil, ac roedd ganddo egni arbennig a gafwyd ei deimlo gan lawer o’r cyfranogwyr, roedd dal ynaamheuaeth yn meddylion fy hun a fy nghydweithiwr, Hayley Reed (DECIPHer), bod sylw addas wedi cael ei rhoi i’r mater o gytundeb ac anhysbysedd. Tra roedd nifer o’r trafodaethauyn ystod y gynhadledd wedi trafod plant a phobl ifanc hebanhysbysedd, yn aml yn sôn am fanylion cymhleth ac efallai’ngwarthnodol am eu bywydau (yn cynnwys rhywioldeb, troseddoldeb ac ymelwad, gyda’u hardal leol a sefyllfaoeddpersonol) prin trafodwyd y mater o sut mae’r peryglon a defnyddiau posib neu ledaeniad o’r deunyddiau amlygol ymawedi cael ei godi a gweithio trwyddo gyda’r cyfranogwyr. Nidoeddem yn amau bod y materion yma wedi cael ei ystyried ynofalus, ond roedd y diffyg trafodaeth yn amheus, yn enwediggan roedd nifer o’r prosiectau’n cynnig rhyw fath o gymhelliant ar gyfer cymryd rhan, naill ai yn ffurfgweithgareddau am ddim, cyfleoedd neu gymwysterau. Teimlwyd bod angen proffil uwch ar y materion yma mewntrafodaethau o gyd-gynhyrchu yn y dyfodol, yn enwedig ganfod disgwrs wedi seilio ar hawliau yng nghalon gwerthhysbyswyd y dull. Er hyn, mae’n gnofa fechan (ac un a gall cael ei ymchwilio mewn ailadroddiadau dyfodol o’rgynhadledd) ac ar y cyfan roedd hyn yn gynhadledd hapus, ddiddorol ac uchelgeisiol a wnaeth estyn tuag at ddelfrydauiwtopaidd o ymchwil a pholisi cyfartal a democrataidd mewnbyd lle mae peryglon i’r gwerthoedd yma yn cynyddu mewnamlder a thoster.

Bell, D. M., & Pahl, K. (2018). Co-production: towards a utopian approach. International Journal of Social Research Methodology, 21(1), 105–117.