Diffinnir seiberfwlio fel “unrhyw ymddygiad a gyflawnir trwy gyfryngau electronig neu ddigidol gan unigolion neu grwpiau sy’n cyfleu negeseuon gelyniaethus neu ymosodol dro ar ôl tro gyda’r bwriad o beri niwed neu anghysur i eraill” (Tokunaga, t. 278, 2010). Gall ddigwydd ar unrhyw adeg o’r dydd yn wahanol i fwlio ‘traddodiadol’, sy’n digwydd o gwmpas ac yn ystod y diwrnod ysgol. Mae hyn oherwydd natur cyfryngau cymdeithasol, sy’n un o’r prif ffyrdd y mae pobl ifanc yn rhyngweithio yn yr 21ain ganrif.
Mae pobl ifanc sy’n dioddef seiberfwlio yn aml yn dioddef problemau gyda chorfforol (colli neu ennill pwysau, aflonyddwch cwsg) ac iechyd meddwl (iselder ysbryd, pryder, unigedd, syniadaeth hunanladdol). Efallai y bydd cyflawniad academaidd hefyd yn cael ei effeithio.
Dylai rhieni a gofalwyr gadw llygad am arwyddion rhybuddio fel osgoi technoleg, newidiadau mewn archwaeth, unigedd, pryder ac iselder. Dylent annog deialog agored ynghylch defnyddio cyfryngau cymdeithasol ac annog defnyddio gosodiadau preifatrwydd.
Os yw rhieni a gofalwyr yn credu bod eu plentyn wedi dioddef seiberfwlio, y peth gorau i’w wneud yw cofnodi’r hyn sydd wedi digwydd, tynnu lluniau o’r negeseuon a’r delweddau a rhwystro’r person sydd wedi bod yn eu bwlio.
Gellir gweld amrywiaeth o adnoddau ar seiberfwlio isod.
Adnoddau Cyffredinol
NSPCC: Yr hyn y mae plant yn ei ddweud wrthym am fwlio: Adroddiad bwlio llinell blant 2015/16
Llinell blant
Seiberfwlio.org
Mae’n Cael Gwell
Ffosiwch y Label
Adnoddau Cymreig
Stori Sam: Gwrando ar brofiadau plant a phobl ifanc o fwlio yng Nghymru
Parchu Eraill: canllawiau gwrth-fwlio (NAFWC 23/03)
Parchu eraill: bwlio o amgylch hil, crefydd a diwylliant
Parchu eraill: bwlio o amgylch anghenion addysg arbennig ac anableddau
Parchu eraill: seiberfwlio
Parchu eraill: bwlio homoffobig
Parchu eraill: bwlio rhywiaethol, rhywiol a thrawsffobig
Adnoddau Lloegr
Aflonyddu ar-lein a seiber-fwlio
Seiberfwlio: cyngor i benaethiaid a staff ysgolion
Atal a mynd i’r afael â bwlio: cyngor i benaethiaid, staff a chyrff llywodraethu
Adnoddau yr Alban
Parch at bawb: yr agwedd genedlaethol tuag at wrth-fwlio i blant a phobl ifanc yr Alban
Parch: Gwasanaeth gwrth-fwlio yr Alban
Adnoddau Gogledd Iwerddon
Cynllun strategol NIABF: 2017-2020
Y rhai sefydledig a’r rhai o’r tu allan: seiberfwlio fel proses waharddol.
Dr Cindy Corliss, 2017
Haniaethol
Mae seiberfwlio wedi dod yn fwyfwy problemus dros y degawd diwethaf gydag achosion eithafol o bobl ifanc yn cyflawni hunanladdiad oherwydd eu herlid. Er bod mynychder seiberfwlio ynghyd â’i effeithiau wedi cael ei ymchwilio a’i nodi, ni ymchwiliwyd yn ddigonol i’r seiliau damcaniaethol ar gyfer penderfynu pam mae pobl ifanc yn cymryd rhan yn yr ymddygiadau hyn. Mae angen dealltwriaeth glir y tu ôl i’r cymhellion i seiberfwlio fel gwaharddiad er mwyn helpu i leihau’r ymddygiadau yn ogystal â mynd i’r afael â diffygion wrth ddiffinio beth yw seiberfwlio.
Defnyddiodd yr astudiaeth hon ddyluniad dulliau cymysg, gan ddefnyddio data meintiol yn gyntaf trwy arolwg a ddyluniwyd i dargedu disgyblion (n = 450) mewn tair ysgol Uwchradd Gatholig yn Glasgow, yr Alban. Yn ail, casglwyd data ansoddol trwy gyfweliadau â gweithwyr proffesiynol addysg (n = 13; naw athro, pedwar addysgwr heblaw athrawon). Mae’r drafodaeth ar ganfyddiadau yn canolbwyntio ar ganfyddiadau seiberfwlio trwy lygaid addysgwyr a sut maen nhw’n deall ac yn cydnabod y broses waharddol. Er mwyn hwyluso deall seiberfwlio fel gwaharddiad, archwiliwyd canlyniadau’r astudiaeth hon trwy lens y fframwaith Sefydledig ac Allanol.
Mae’r ymchwil yn canfod, er bod athrawon yn ddi-addysg ac yn anwybodus ar gyfryngau cymdeithasol a seiberfwlio, mae pobl ifanc yn parhau i gynyddu eu gwybodaeth a’u mynediad i’r gwefannau hyn ar gyfer cymdeithasoli ac allgáu, sy’n cael effaith sylweddol ar eu lles corfforol a metel. Er bod y rhan fwyaf o bobl ifanc a arolygwyd yn honni nad oeddent wedi dioddef seiberfwlio, mae’r dystiolaeth o’r arolwg a’r cyfweliadau yn cytuno bod merched yn fwy tebygol o gymryd rhan mewn seiberfwlio fel dioddefwr a bwli. Profodd athrawon o’r tair ysgol a gymerodd ran heriau wrth ddeall a chydnabod seiberfwlio a’r defnydd o gyfryngau cymdeithasol gan bobl ifanc. Yn aml roedd eu gallu i gydnabod yr ymddygiadau hyn yn cael ei danategu gan eu diffyg hyfforddiant mewn meysydd technoleg ar y cyd â’u hagweddau negyddol tuag at gyfryngau cymdeithasol.
Mae’r astudiaeth hon yn cyfoethogi’r llenyddiaeth ehangach trwy archwilio seiberfwlio fel gwaharddiad trwy lens fframwaith Sefydledig ac Allanol Elias, gan ddarparu dull newydd o ddeall y broses waharddol. Mae’r astudiaeth hefyd yn darparu tystiolaeth sy’n haeru’r angen i ddarparu addysg, hyfforddiant a chefnogaeth i athrawon mewn swydd i ddeall a chydnabod ymddygiadau seiberfwlio.
