Mae pandemig Covid-19 wedi codi cwestiynau difrifol i sefydliadau celfyddydol a diwylliannol ledled y wlad. Un o’r rhai mwyaf yw: sut rydych chi’n parhau i ddefnyddio’r celfyddydau creadigol i roi grym i’r bobl fwyaf agored i niwed yn y gymdeithas yn ystod y cyfnod clo? Dywed Nicky Goulder, Prif Weithredwr Sefydlol Create, wrthym sut mae Create Live! wedi eu galluogi i wneud hyn a’r hyn maen nhw wedi’i ddysgu.
Ar 24 Mawrth, daeth ein holl brosiectau, sy’n dibynnu ar ryngweithiadau wyneb yn wyneb, i ben yn sydyn.
Yn Create, rydym yn defnyddio’r celfyddydau creadigol i roi grym i fywydau ac i wella lles. Rydym yn dwyn ynghyd blant ysgolion cynradd mewn ardaloedd difreintiedig gydag oedolion anabl. Rydym yn cynnig amser hanfodol i ffwrdd o’u cyfrifoldebau i ofalwyr ifanc ac i oedolion. Rydym yn mynd â gweithdai i mewn carchardai ac i unedau iechyd meddwl y glasoed. Rydym yn gweithio gyda phobl hŷn sy’n profi unigrwydd. Mae lleihau unigedd i’r bobl hyn yn ganolog i’n cenhadaeth. Ond sut rydych chi’n cyflawni hynny pan fydd yn rhaid i bawb ynysu?
Roeddem ni’n gwybod bod yn rhaid i ni ddod o hyd i ffordd ac gwnaethom ymchwilio, treialu a lansio Create Live!, dull newydd o ddarparu gan ddefnyddio dulliau digidol, o fewn dim ond 14 diwrnod. Rydym bellach wedi cyflwyno prosiectau ffotograffiaeth, cerddoriaeth, celf, drama a dawns gyda chyfranogwyr agored i niwed ledled y DU. Mae grant ymateb brys gan Gyngor Celfyddydau Lloegr yn ein galluogi i ymestyn y gwaith hwn ymhellach.
Roedd yn rhaid i ni addasu – yn gyflym – i symud o weithdai wyneb yn wyneb i weithdai digidol. Beth rydym wedi’i ddysgu?
Symud o gwmpas technoleg
Gall bod yn greadigol mewn ffordd rithwir fod yn her. Yr hyn sy’n allwedd yw cymryd rhywbeth a allai ymddangos yn gyfyngiad a’i ddefnyddio i agor posibiliadau newydd. Penderfynon ni ddathlu’r cartref.
Ymatebodd y ffotograffydd ac artist Create Alejandra Carles-Tolra drwy ofyn i ofalwyr ifanc dynnu lluniau o’r pethau personol o’u cwmpas, edrych ar eu cartrefi gyda llygaid newydd a dod o hyd i ysbrydoliaeth mewn gwrthrychau bob dydd. Roedd archwilio eu cartrefi ac yna dychwelyd i’r sgrin i gydweithio ag eraill yn gyfle creadigol ar gyfer hunanfynegiant a chyfle i gysylltu â gofalwyr ifanc eraill.
“Mae cydweithredu bob amser yn ganolog i’m gwaith,” meddai Alejandra, “ac yn ystod y cyfnod hwn o fwy o unigedd roedd yn teimlo’n hanfodol y gallai’r gofalwyr ifanc gydweithio a rhannu eu gwaith creadigol a’u syniadau gyda’i gilydd. Does dim ots pa offer sydd gennych chi, mae’n ffordd o edrych ar y byd.”
“Does dim ots pa offer sydd gennych chi, mae’n ffordd o edrych ar y byd.”
Alejandra Carles-Tolra
Diogelwch a chysur
Mae sicrhau bod cyfranogwyr yn ddiogel ac yn gysurus yn hanfodol. Gwnaethom ddiweddaru ein Polisi Diogelu gennym ar ôl ymchwil fanwl; a chanolbwyntio ar y manylion lleiaf i’w helpu i deimlo’n dawel ac yn hamddenol. Rydym yn sicrhau, er enghraifft, bod enwau cyfranogwyr –dim ond enwau cyntaf – yn cael eu harddangos yn gywir.
Mae’r gwneuthurwr theatr/awdur ac artist Create James Baldwin yn esbonio, “Mae creu cysylltiad grŵp yn anodd pan fyddwch wedi’ch datgysylltu’n gorfforol, felly mae’n bwysig blaenoriaethu pethau a allai ymddangos fel rhywbeth bach ond gwneud i’r cyfranogwyr deimlo’n gyfforddus. Mae’n ymwneud â gallu cofleidio’r dechnoleg i gyflawni eich nod: cael hwyl a gwneud i’r cyfranogwyr deimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi.”
Arloesi pan nad oes mynediad TG
Gall diffyg mynediad at gyfrifiaduron neu’r Rhyngrwyd fod yn rhwystr gwirioneddol i redeg ein prosiectau. Felly fe wnaethom addasu Create Live! a chynhaliwyd gweithdai cerddoriaeth gyda’n cyfranogwyr hŷn dros y ffôn.
“Gwnaeth [y gweithdy] uffern o wahaniaeth i mi,” meddai un cyfranogwr. “Roeddwn i ar y ffôn am dair awr! Mae wedi fy neffro. Roeddwn yn dechrau blino heb ddim i’w wneud, neb i siarad ag ef. Fe wnes i ei fwynhau’n fawr heddiw. Byddaf yn cysgu heno.”
Mae adborth a gafwyd ar draws ein prosiectau Create Live! gan gyfranogwyr, rhieni, partneriaid cymunedol ac artistiaid wedi tynnu sylw at ba mor bwysig yw creadigrwydd i les yn y cyfnod rhyfedd hwn. Rydym yn parhau i addasu a chynyddu nifer y gweithdai sy’n cael eu darparu drwy Create Live! er mwyn cyrraedd cynifer o bobl ynysig, agored i niwed â phosibl yn ystod y cyfnod cloi hwn a thu hwnt.
“Gwnaeth [y gweithdy] uffern o wahaniaeth i mi… Roeddwn i’n dechrau blino heb ddim i’w wneud, neb i siarad ag ef. Fe wnes i ei fwynhau’n fawr heddiw.”
Cyfranogwr
Cyhoeddwyd y blog hwn yn wreiddiol gan Gyngor Celfyddydau Lloegr ar 10 Gorffennaf 2020.
